Asieladvocate Maartje Terpstra, verbonden aan het Platform Stop Racisme & Uitsluiting, hield een toespraak tijdens de manifestatie ‘Liggen op de Dam’ op zaterdag 14 april 2012:
Een jaar geleden stak op de Dam de vluchteling Kambiz Roustaya zichzelf uit wanhoop in brand. Afgelopen week pleegde een radeloze Burundese asielzoeker zelfmoord en liet zijn twee kinderen achter.
Het is de angst van elke asieladvocaat. Op een dag komt er een telefoontje dat één van jouw asielzoekers zelfmoord heeft gepleegd. Iedere asieladvocaat kent wel een paar asielzoekers die zichtbaar op het punt staan om te ‘breken’. Niet dat hij of zij daarmee dreigt, niet om een vergunning te krijgen, maar uit totale radeloosheid.
Soms ben ik na een vakantie of weekend bang om naar mijn werk te gaan, uit angst voor dat ene telefoontje. Soms durf ik mijn cliënten niet te vertellen dat ze weer een negatieve beschikking hebben gekregen, omdat ik weet dat er geen draagkracht meer is.
En wat als één van mijn cliënten daadwerkelijk breekt, heb ik dan wel genoeg gedaan om dit te voorkomen?
Kon ik wel genoeg doen? Of is het asielbeleid zo streng en de muur van onverschilligheid zo hoog dat ik onvoldoende mogelijkheden heb hiervoor?
Had ik meer hoop moeten geven, en is dat dan valse hoop of hoop die doet leven?
Maar mijn grootste vraag zal zijn, waarom stel alleen ik mijzelf deze vragen? Waarom stellen politici die zonder noodzaak blijven roepen om een strenger asielbeleid, beslisambtenaren die steeds dogmatischer beslissen en rechters die zich steeds verder in een hoek laten drijven zichzelf niet deze vragen?
“Wetten zijn Wetten en Regels zijn Regels” is het mantra geworden. Maar dát is niet wat ik heb geleerd. Zowel de geschiedenis als mijn rechtenstudie hebben mij geleerd dat het bestaan van wet- en regelgeving nooit een reden mag zijn om je eigen verantwoordelijkheid uit te schakelen.
Regels zijn er om de mensheid te dienen en niet om de mensheid om zeep te helpen. Als wet- of regelgeving tot gevolg heeft dat de mensheid niet wordt gediend, dan mag je ervan afwijken. Dit besef en deze individuele verantwoordelijkheid maakt ook een belangrijk onderdeel uit van onze rechtsstaat.
Gelukkig zijn er burgemeesters die zich dit realiseren. Zij laten zich niet dwingen over te gaan tot het nemen van maatregelen jegens asielzoekers die zij onverantwoord achten.
Gelukkig blijft gemeente Amsterdam zelfstandig nadenken over de vraag welk doel het dient een illegaal kind wél een opleiding maar geen stage te laten volgen.
Laten we ons allen blijven realiseren dat onze rechtsstaat bewust zo is ingericht dat ‘regels geen regels’ zijn en niet klakkeloos gevolgd hoeven te worden. Er is bewust in het bestuursrecht gekozen voor wet- en regelgeving die ruimte laat voor belangenafweging, proportionaliteit en evenredigheid.
En laten we die ruimte in de toekomst alsjeblief weer gaan benutten om de menselijke maat terug te brengen in de asielprocedure. Want het bewaken van de grenzen van wat toelaatbaar is in onze beschaving is veel belangrijker dan het bewaken van onze landsgrenzen.